1. Opóźnienie rozwoju mowy czynnej (ekspresji słownej) przy jednoczesnym prawidłowym poziomie rozwoju psychoruchowego, prawidłowym funkcjonowaniu intelektualnym oraz nieodbiegającym od normy poziomie rozumienia mowy.

2. Ograniczenie mowy czynnej do kilku lub kilkunastu rzeczowników i czasowników oraz używania prostych dwu-trzy wyrazowych zdań - charakterystyczne liczne pytania, „co to?” oraz polecenia „daj”(wyraźne ograniczenie słownika oraz gramatyki języka).

3. Używanie na określenie znanych sobie przedmiotów dźwięków onomatopeicznych.

4. Rozumienie wypowiedzi wyrażające się w adekwatnym reagowaniu na polecenia (z wyjątkiem ograniczonego rozumienia poleceń dotyczących relacji przestrzennych i następstw czasowych).

5. W komunikacji niewerbalnej brak użycia gestu wskazywania palcem (zwłaszcza tzw. deklaratywnego pokazywania palcem). Komunikaty gestowe ograniczają się do wyciągania ręki po przedmiot, kiwania głową, wyciągania ręki na powitanie, rozkładania w rąk. Komunikowanie niewerbalne jest bardzo ograniczone.

6. Charakterystyczne są zachowania w spontanicznej zabawie polegające na układaniu szeregów przedmiotów niepowiązanych żadna regułą lub wyjmowanie przedmiotów z pojemników (brak elementów zabawy konstrukcyjnej, tematycznej czy symbolicznej).

7. Znikoma ilość interakcji w sytuacji skoordynowanego pola uwagi – dzieci te często bawią się same, odwracają się bokiem lub tyłem do osoby chcącej nawiązać kontakt, przerywają, zabawę, gdy inny próbuje się w nią włączyć.

8. Charakterystyczną cechą zabaw jest również niewielka liczba spontanicznych inicjatyw interakcyjnych płynących od dziecka oraz zabaw w sytuacji wymienności ról (turn taking).

9. Częste zadawanie pytań sprawdzających wiedzę dziecka na temat nazw przedmiotów, „Co to jest?”

10. Trudności w pozostawaniu w separacji fizycznej od matki. (Zalewska, 1998 s. 98-108)

W przytoczonym opisie widocznych jest kilka najbardziej specyficznych cech kontaktu matki i dziecka z PORM. Z przeglądu zagranicznych badań nad prostym opóźnieniem rozwoju mowy w wyłania się podobny choć mniej szczegółowy obraz kontaktu matek i dzieci. Jeśli chodzi o sposób inicjowania kontaktu z dzieckiem Smith i in. (1988) zwracają uwagę na używanie przez matki dzieci z PORM konkretnych nie zaś symbolicznych sposobów kierowania uwagą dziecka, (np. potrząsanie misiem zamiast imitowania wypowiedzi misia do dziecka). Whitehurst i in. (1988) zauważają większą aktywność w zabawie matek niż dzieci, częstsze używanie poleceń, zwłaszcza odnośnie powtarzania wyrazów oraz częstsze używanie komunikatów podających nazwy przedmiotów np. „to jest łyżka”.

Jeśli chodzi o odpowiadanie na inicjatywę kontaktu ze strony dziecka to, Schodorf i Edwards (1983) podkreślają używanie przez matki krótkich wypowiedzi, krótkotrwałe wymiany interakcyjne w diadzie, częstsze poprawianie wymowy dzieci, mniej stwierdzeń opisujących czy komentujących rzeczywistość. Lasky i Klopp (1982) wskazują na fakt, iż matki dzieci z PORM dostosowywały swój styl konwersacji mniej do wypowiedzi dziecka niż matki z grupy kontrolnej. Tigerman i Siperstein (1984) zauważają, że jedynie 20% odpowiedzi matek dzieci z PORM była powiązana znaczeniowo z przedmiotem wypowiedzi dziecka oraz że, matki nie odpowiadały na werbalne lub niewerbalne inicjatywy dziecka w 88% łącznego czasu tych inicjatyw. Zaś wg Whitehurst i in. (1988) rodzice dopasowują swój styl rozmawiania z dzieckiem bardziej do jego zakłóconej ekspresji mowy niż do adekwatnego poziomu rozumienia mowy.
 
Podsumowując można powiedzieć, że powyższe badania dostarczają argumentów by scharakteryzować kontakt matek z dzieci z PORM jako dyrektywny ze znacznym stopniem kontroli oraz koncentracją na prowokowaniu mówienia dziecka. Tę charakterystykę potwierdzają badania Kloth i in. (1998) które wskazują, iż matki dzieci z opóźnioną ekspresją mowy są bardziej dyrektywne.
 
Ten opis wydaje się jednak być dalece niezadowalający, łatwo przedstawić mu zarzut oskarżania matek, nie zaś próby zrozumienia mechanizmu PORM. Rzeczywiście przykłady takich teorii jak koncepcja schizofrenogennej matki Friedy Fromm-Riechmann (de Barbaro, 1999) lub, „zimnych i zdystansowanych rodziców dzieci autystycznych” Bettelheima (1967) potwierdzają istniejące w psychologii klinicznej tendencje do mylenia opisu zachowania z wnioskowaniem przyczynowym, co nierzadko kończy się koncepcjami oskarżycielskimi wobec rodziców. Aby uniknąć tego zarzutu spójrzmy na drugą stronę kontaktu matka – dziecko i przyjrzyjmy się, co badacze mówią na temat roli dziecka w kontakcie.