Publikacje: Rozważania o adopcji...

Termin „doświadczanie siebie” zajmuje coraz pokaźniejsze miejsce w psychologii ostatnich lat.  Obecny od dłuższego czasu w tradycji klinicznej (był i jest jednym z kluczowych pojęć nurtu psychoanalizy zwanego teorią relacji z obiektem) budzi coraz większe zainteresowanie psychologów próbujących łączyć perspektywę kliniczną z eksperymentalną psychologią poznawczą (Trzebińska, 1998). W swej pracy Trzebińska referuje teorię Pyszczynskiego i współpracowników (za: Trzebińska, op.cit.) której autorzy proponują rozróżnienie dwóch systemów psychicznych: pierwszego określanego jako „ja”,  rozumianego w kategoriach zespołu procesów samoregulacji dającego się fenomenologicznie uchwycić jako podmiotowe doświadczanie samego siebie, oraz drugiego nazwanego symboliczna reprezentacja „ja” operująca abstrakcyjnymi pojęciami i wyrafinowanymi strategiami ich używania.  Rozumienie „doświadczania siebie” jako fenomenologicznie uchwytnego „ja”, który można by określić też jako poczucie swej tożsamości,  chciałbym zaproponować na potrzeby tego tekstu. Definicję te uzupełnić jeszcze należy o aspekt rodzicielski – „doświadczanie siebie jako rodzica”.

 

 W referowanych tu własnych badaniach klinicznych sformułowano następująca definicję (wykorzystująca teorię rozwoju tożsamości E.H.Eriksona): doświadczanie siebie jako rodzica to fundamentalne, egzystencjalne poczucie rodzicielstwa połączone z poczuciem, że jest się rodzicem również w oczach innych ludzi, a szczególnie w oczach własnego dziecka (Milewski, 1998)
Dalsze rozwiązania opierają się na analizie klinicznej wywiadów z rodzicami adopcyjnymi, prowadzonych w ramach badań do pracy magisterskiej dotyczącej kształtowania się tożsamości rodzicielskiej osób, które adoptowały dziecko.
Materiał werbalny analizowany był w schemacie trzystopniowym:

1. Wybór wypowiedzi rodziców adopcyjnych dotyczących  interakcji rodzica z wybranymi znaczącymi osobami z jego otoczenia, zwłaszcza z dzieckiem adoptowanym.
2. Interpretacja kliniczna slow rodzica - nadanie znaczenia, które ukazuje sposób doświadczania siebie, ujawniający się w danej wypowiedzi - metoda kliniczna zaproponowana przez Zalewską (Zalewska, 1997).
3. Interpretacja dotycząca mechanizmu takiego doświadczanie siebie w odniesieniu do teorii rozwoju tożsamości Eriksona.
   

Wypowiedzi cytowane w artykule analizowane sa według podobnego schematu, z tą różnicą, że nie uwzględniono mechanizmu odpowiedzialnego za taki sposób doświadczania siebie.

Kluczem do proponowanej tu diagnozy tożsamości rodzicielskiej z perspektywy fenomenologicznej jest rozróżnienie trzech poziomów:

1. rzeczywistości obiektywnej, poddającej się obserwacji;
2. języka, werbalizacji doświadczeń;
3. rzeczywistości subiektywnej, nieobserwowalnych doświadczeń psychicznych, o których wnioskować możemy interpretując zachowania niewerbalne i werbalne.
   

Relacje pomiędzy tymi trzema poziomami są przedmiotem zainteresowania psychologa klinicysty.
Szczególnie ważne jest określenie znaczenia danych zachowań niewerbalnych bądź werbalnych, dla jakiegoś wybranego wymiaru życia psychicznego (może nim być zarówno poziom funkcjonowania intelektualnego, jak i poczucie siebie) (por. Czownicka, Zalewska, 1986)
Niniejszy tekst jest próbą podsumowania najważniejszych wyników badania. Zacznę od próby opisu sposobu doświadczania siebie przez rodzica adopcyjnego, jaki ujawnia się w słowach.
 

 

  1 2 3 4 5