Psychoterapia
Używając teorii systemowej można przyjąć, iż wraz z wiekiem dziecka wzrasta ryzyko tworzenia się interakcyjnego sprzężenia zwrotnego – pętli nadmiernej aktywności matki – wycofania dziecka. Niepokój, że dziecko nie mówi, prowadzi do nasilenia działań mających wywołać mówienie, co przyczynia się do braku przestrzeni dla dziecka i braku mowy. A zwrotnie im mniej mówienia dziecka tym w lęk oraz zachowania kontrolujące matki nasilają się.
 

Wspomniane opisy kontaktu z dziećmi z PORM (z wyjątkiem badań Zalewskiej, 1998) nie uwzględniają dwóch istotnych elementów interakcji; po pierwsze klimatu emocjonalnego tejże oraz potencjalnego wpływu ojca, który może zmieniać całkowicie jakość kontaktu z dzieckiem np. kompensując mankamenty kontaktu determinowane przez lękowo-kontrolującą postawę matki, aktywnie lub biernie wzmacniając opisane powyżej elementy kontaktu, bądź też dezorganizując kontakt poprzez rywalizację z matką. Obserwację psychospołecznych jak i emocjonalnych wymiarów interakcji oraz udziału ojca w zabawie umożliwia procedura Lozańskiej Zabawy Triadycznej (LTP) zaproponowana przez Fivaz-Depeursinge i Corboz-Warnery (1999). LTP podstawowo służy do badania tzw. przymierza rodzinnego w triadzie, bywa również wykorzystywana w zmodyfikowanej wersji do obserwacji innych zmiennych (Hedenbro i Liden, 2002).Ciekawa próbą zastosowania metody obserwacji LTP w rodzinach dzieci z PORM podjął Jasiński (2004). Badania te będące porównawczymi studiami przypadków trzech rodzin przynoszą ciekawe obserwacje odnośnie emocjonalnych wymiarów kontaktu w triadzie. I tak, autor stwierdza, że w rodzinach dzieci z PORM wszyscy troje partnerzy interakcji mają znaczne trudności w osiąganiu momentów wspólnej radości w zabawie, wspólnej oznacza wspólnej we troje - epizody przeżywania razem silnych pozytywnych emocji w aktywności zabawowej są bardzo rzadkie. W zabawie nieobecne są momenty wspólnego bycia we troje, rozumianego jako aktywne uczestnictwo trojga partnerów będących blisko siebie w przestrzeni, działających w skoordynowanym polu uwagi i pozostających w kontakcie afektywnym. W triadzie zakłócone są również relacje diadyczne – partnerzy matka i ojciec często wykluczają się wzajemnie z zabawy z dzieckiem. W kontakcie mocno obecne jest wrażenie samotności partnerów i atmosfery negatywności emocjonalnej, obecny jest konflikt polegający na braku zrozumienia znaczenia komunikatów innego oraz konflikt dotyczący relacji współrodzicielskiej rodziców (Jasiński, 2004, s. 153).

 

Te istotne obserwacje kontaktu w rodzinach dzieci z PORM domagają się dalszych potwierdzeń w szerszych badaniach ilościowych. Projekt takich badań jest realizowany przez autora niniejszego tekstu, pragnę tu przytoczyć propozycję metody badania oraz wstępne wyniki mające status (podobnie jak w przypadku badań Jasińskiego) wstępnego studium przypadku.

 

Podstawowym pytaniem badań własnych jest: czym różni się kontakt w rodzinie z dzieckiem z PORM od kontakt w rodzinach dzieci typowo rozwijających mowę. Przez kontakt rozumiem nie tylko takie psychospołeczne zmienne jak skoordynowana uwaga partnerów, lecz także wymiary afektywne. Wieloznaczny termin „kontakt” proponuję w badaniach własnych zastąpić terminem „bycie z” zaproponowanym przez D.N. Sterna. Stern (1985, 1995) ujmuje „bycie z” jako interakcje, w których dzielone są wewnętrzne doświadczenia partnerów (emocje, intencje itp.) – momenty wspólnoty. Propozycja własna rozumienia tego terminu to: „bycie z” w rodzinie – interakcja we wspólnej przestrzeni, we wspólnym polu uwagi, w której dzielone są pozytywne emocje wszystkich trojga partnerów, połączona z atrybucjami stanów wewnętrznych. Hipoteza główna badań własnych brzmi:

Nasilenie „bycia z” w rodzinie (rozumianego jako dzielenie uwagi, afektu, przestrzeni oraz werbalne podzielanie stanów wewnętrznych) jest niskie w rodzinach dzieci z PORM. Zmienne niezależne w prowadzonych badaniach to:

  1. Dzielenie uwagi (liczba i czas epizodów wspólnego pola uwagi lub kontaktu wzrokowego między wszystkimi partnerami zabawy)

  2. Dzielenie afektu (liczba i czas epizodów dzielenia mimicznego wyrażania pozytywnych lub negatywnych przez wszystkich troje partnerów jednocześnie)

  3. Werbalne dzielenie stanów wewnętrznych (liczba wszystkich atrybucji stanów wewnętrznych któregokolwiek partnera zabawy)

  4. Dzielenie przestrzeni (liczna i czas epizodów pozostawania wszystkich partnerów zabawy w odległości mniej niż 0,5 m)

Z nich utworzona została zmienna niezależna łączna, jaką jest  „bycie z” w rodzinie rozumiane jako liczba i czas  epizodów dzielenia uwagi, afektu, przestrzeni werbalnego dzielenia stanów wewnętrznych w czterech etapach zabawy (LTP)  łącznie.
Zmienną zależną w prezentowanych badaniach jest oczywiście występowanie/niewystępowanie PORM u dziecka.
Warto również wskazać, jakie konkretnie zachowania partnerów interakcji są wskaźnikami poszczególnych zmiennych, i tak:
  1. Zachowania percepcyjne (spojrzenia): patrzy na partnera zabaw, patrzy na trzecią stronę, patrzy na przedmiot działania lub percepcji partnera, patrzy na przedmiot działania lub percepcji obojga partnerów, spojrzenie orientacyjne, patrzy na przedmiot spoza pola percepcji lub działania partnera,

  2. Mimika twarzy: wyrażająca pozytywne emocje, wyrażająca negatywne emocje, wyrażająca emocje trudne do sklasyfikowania.

  3. Atrybucje stanów wewnętrznych (kategoryzacja zaproponowana przez Bretherton i Beeghly (1982): zachowania werbalne odnoszące się do intencji partnera (np. chcesz, nie chcesz, wolisz, itp.); zachowania werbalne odnoszące się do stanów afektywnych partnera (np. lubisz, podoba ci się itp.); zachowania werbalne odnoszące się do sfery poznawczej partnera (myślisz, pamiętasz, rozumiesz, wiesz); zachowania werbalne odnoszące się do pozostałych stanów wewnętrznych partnera (potrzeb fizjologicznych, spostrzeżeń).

  4. Odległość w przestrzeni: blisko obojga partnerów, blisko ojca daleko od matki, blisko matki daleko od ojca, daleko od obojga partnerów (blisko oznacza odległość ≤ 0,5 m, daleko oznacza odległość > 0,5m).

  1 2 3 4 5 6
Rafał Milewski
Gabinet Psychterapii
ul. Dygasińskiego 48
(okolice placu Wilsona)
01-603 Warszawa-Żoliborz
tel. 607 149 513
gabinet@gabinet-psychoterapii.waw.pl